×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zaostrzenia POChP - przyczyny, objawy i profilaktyka


Aktualizacja: dr n. med. Małgorzata Bulanda
Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński

Zaostrzenie POChP to nasilenie objawów (duszności, kaszlu i odkrztuszania plwociny) większe niż zwykłe wahania tych objawów z dnia na dzień. Zaostrzenia POChP negatywnie wpływają zarówno na aktualny stan zdrowia chorego, jak i na progresję choroby.

Przyczyny zaostrzeń POChP

Najczęstszą przyczyną zaostrzeń POChP są zakażenia dróg oddechowych – wirusowe (np. grypa, przeziębienie) albo bakteryjne. U chorego na POChP „zwykłe przeziębienie” często powoduje dłużej utrzymujące się objawy, z towarzyszącym nasileniem dusznościkaszlu.

Zakażenie bakteryjne i wirusowe są trudne do odróżnienia, gdyż większość zakażeń wirusowych ulega nadkażeniu bakteriami. Zakażenie jako przyczyna zaostrzenia POChP jest prawdopodobne, gdy chory odkrztusza plwocinę o charakterze ropnym (żółtą lub zielonkawą), gorączkuje, a w badaniach dodatkowych stwierdza się zwiększoną liczbę leukocytów (białych krwinek).

Inne przyczyny zaostrzeń POChP

  • zanieczyszczenie powietrza – na przykład pyłami, dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu – niektórzy chorzy na POChP czują się gorzej w dni, kiedy stężenie zanieczyszczeń jest większe, a narażenie na szczególnie duże stężenie substancji szkodliwych może powodować zaostrzenia choroby
  • działania niepożądane leków – do leków, które mogą działać szkodliwie u chorych na POChP zaliczamy β-blokery (stosowane u chorych na nadciśnienie tętnicze i chorobę niedokrwienną serca). Szkodliwe działanie mogą mieć zwłaszcza leki tzw. nieselektywne, czyli działające zarówno na receptory β1 jak i β2). Ryzyko związane ze stosowaniem β-blokerów selektywnych (działających głównie na receptorβ1, do tej grupy należy większość stosowanych obecnie β-blokerów) jest mniejsze. Warto jednak pamiętać, aby zawsze mówić lekarzowi, że chorujemy na POChP. Ryzyko działań niepożądanych jest większe u chorych z ciężkimi postaciami POChP. Zdecydowanie przeciwwskazane jest stosowanie leków uspokajających i nasennych. Niektóre leki z tej grupy mogą być bardzo groźne dla chorych na ciężką i bardzo ciężką POChP. Są to szczególnie leki z grupy benzodiazepin, do których należy wiele stosowanych obecnie leków nasennych i uspokajających. Nigdy nie wolno przyjmować leków z tej grupy bez konsultacji z lekarzem, ponieważ zmniejszają one napęd oddechowy i u chorych na zaawansowaną POChP mogą prowadzić do ciężkiej niewydolności oddechowej. Należy również zachować ostrożność, przyjmując leki rozluźniające mięśnie (stosowane m.in. w chorobach kręgosłupa). Mogą one wpływać hamująco na aktywność mięśni oddechowych, zwiększając również ryzyko niewydolności oddechowej.

Pogorszenie duszności i wystąpienie niewydolności oddechowej w przebiegu POChP mogą również wywołać choroby, które współistnieją z POChP albo są konsekwencją zmian patofizjologicznych w przebiegu tej choroby. Należą do nich:

  • zatorowość płuca – niewydolność oddechowa, szczególnie jeżeli towarzyszy jej przewlekłe unieruchomienie w pozycji leżącej lub siedzącej, zwiększa ryzyko zakrzepicy żylnejzatorowości płucnej. Zakrzepica żylna jest spowodowana skrzepnięciem krwi w naczyniach żylnych nóg. Jest ono spowodowane zwolnieniem przepływu krwi przez żyły oraz zmianami w składzie krwi i ścianie naczyń, zwiększającymi ryzyko tworzenia się skrzepów w naczyniach. Fragment skrzepniętej w żyle krwi (skrzeplina) może popłynąć z prądem krwi do prawego przedsionka serca, skąd przedostaje się do prawej komory i płynie dalej przez tętnice płucne. W końcu zatyka różnej wielkości tętnicę płucną, odcinając dopływ krwi do części płuca. Powoduje to duszność i często niewydolność oddechową.
  • odma opłucnowa – jest to stan w którym powietrze dostaje się do jamy opłucnej, czyli pomiędzy płuco a ścianę klatki piersiowej. Powoduje to zapadnięcie się płuca, które nie może prawidłowo spełniać swojej funkcji. Nasilenie duszności i stopień niewydolności oddechowej zależą od wielkości odmy, czyli ilości powietrza, które dostało się do jamy opłucnej. Najczęstszą przyczyną odmy u chorych na POChP jest pęknięcie drobnego pęcherza rozedmowego zlokalizowanego blisko powierzchni płuca. Do pewnego rozpoznania odmy konieczne jest wykonanie radiogramu (zdjęcia radiologicznego) klatki piersiowej. W leczeniu dużej odmy konieczne jest wprowadzenie drenu (grubej rurki) przez ścianę klatki piersiowej do opłucnej i pozostawienie go zwykle przez kilka dni. W przypadku małej odmy czasami wystarcza tlenoterapia.
  • zapalenie płuc – infekcja dróg oddechowych, będąca częstą przyczyną zaostrzenia, niekiedy obejmuje również miąższ płucny, prowadząc do zapalenia płuc. Zajęcie przez infekcje miąższu płuca nasila niewydolność oddechową. Do ustalenia prawidłowego rozpoznania konieczne jest wykonanie radiogramu klatki piersiowej.

Objawy zaostrzenia POChP

Objawy zaostrzenia POChP to nasilenie duszności, kaszlu i odkrztuszania plwociny, które jest większe niż zwykłe wahania tych objawów z dnia na dzień. Odkrztuszana plwocina może niekiedy mieć charakter ropny (żółty lub zielonkawy kolor). Często zwiększa się jej ilość.

Niekiedy w zaostrzeniu występuje również gorączka. Zaostrzenie może mieć charakter nagły, kiedy napad duszności rozpoczyna się gwałtownie, w ciągu minut lub godzin, lub stopniowy, kiedy objawy narastają w ciągu kilku dni.

Kiedy skontaktować się z lekarzem

Jeżeli zauważasz, że duszność i kaszel są nasilone bardziej niż zwykle i nie odpowiadają na doraźne stosowanie leku rozkurczającego oskrzela (β-mimetyku i/lub leku przeciwcholinergicznego) warto od razu skontaktować się z lekarzem. Wielu chorych na POChP opóźnia niestety moment kontaktu z lekarzem, czekając aż duszność będzie mocno nasilona, co może opóźnić skuteczne leczenie i zwiększa ryzyko dla zdrowia chorego. Skontaktuj się z lekarzem również wtedy, kiedy masz gorączkę i odkrztuszasz zwiększoną ilość żółtej lub zielonkawej plwociny.

Należy pilnie wezwać pogotowie (999 lub 112), jeżeli chory lub jego rodzina zauważają jeden lub więcej z następujących objawów:
  • bardzo nasilona duszność, utrudniająca mówienie i niereagująca na doraźnie przyjmowane leki rozkurczające oskrzela
  • nasilona senność, uczucie bliskiego omdlenia, nasilone zawroty głowy, mroczki przed oczyma
  • silny i nieustępujący ból w klatce piersiowej.

Metody unikania zaostrzeń POChP

  • Rzuć palenie! Jest to pojedyncza, najbardziej skuteczna metoda leczenia POChP! Chory (z pomocą lekarza) powinien dołożyć wszelkich starań, by rzucić palenie – stawką jest jakość i długość życia.
  • Regularnie kontroluj się u lekarza, nawet wtedy, gdy nie masz objawów choroby (najlepiej co 3–6 miesięcy).
  • Stosuj leki zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeżeli lekarz niezajmujący się chorobami płuc przepisuje nowy lek, poinformuj go, że chorujesz na POChP. Nie przyjmuj leków uspokajających lub nasennych bez konsultacji z lekarzem. Leki rozkurczające oskrzela poprawiają czynność płuc i zmniejszają objawy POChP, natomiast steroidy wziewne zmniejszają ryzyko zaostrzeń POChP.
  • Co roku przed sezonem grypowym (jesień–wiosna) szczep się przeciwko grypie. Osoby w wieku >65 lat albo z FEV1 <40% wartości należnej powinny również przyjmować okresowo szczepionkę przeciwko pneumokokom i zaszczepić się przeciw krztuścowi.
  • Zaszczep się przeciwko Covid-19.
  • Unikaj zanieczyszczeń powietrza (atmosferycznego – śledząc komunikaty na temat zanieczyszczeń) i wewnątrz pomieszczeń (dbając o właściwą wentylację w kotłowni i kuchniach, w których używa się gazu). Jeżeli pracujesz zawodowo, zwróć uwagę, czy powietrze w Twoim miejscu pracy nie jest zanieczyszczone.
  • Ćwicz regularnie, niezależnie od zaawansowania POChP. Mimo że nie ma bezpośrednich dowodów na to, że ćwiczenia zmniejszają ryzyko zaostrzeń, to poprawiają one Twój stan zdrowia, wydolność fizyczną i ułatwiają radzenie sobie z chorobą.

17.12.2021
Zobacz także
  • Dlaczego jest mi duszno?
  • Klasyfikacja POChP
Wybrane treści dla Ciebie
  • Depresja u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc
  • Rozedma płuc
  • Tomografia płuc
  • Badania w kierunku niedoboru alfa1-antytrypsyny u chorych na POChP
  • POChP: dieta i odżywianie
  • Badanie snu
  • Kaszel i bóle w klatce piersiowej
  • Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
  • POChP u osób niepalących
  • POChP a astma - podobieństwa i różnice
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta