Pytanie nadesłane do redakcji
W ostatnim tomografie wykryto u mnie rozstrzenie oskrzeli, leczę się na astmę od 15 lat. Mój lekarz pulmonolog powiedział mi, że rozstrzeni się nie leczy i odesłał mnie bez żadnych leków i dodatkowych badań. Alergolog jest innego zdania, twierdzi, że powinien mnie skierować na posiewy i leczyć oczyszczaniem płuc. Co powinnam zrobić w tej sytuacji? Pozdrawiam i proszę o odpowiedź.
Odpowiedziała
lek. med. Iwona Witkiewicz
specjalista chorób płuc
Ordynator Oddziału Chorób Płuc i Gruźlicy Specjalistycznego Szpitala im. prof. A. Sokołowskiego w Szczecinie
Konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób płuc i gruźlicy województwa zachodniopomorskiego
Rozstrzenia oskrzeli to trwałe rozszerzenia dróg oddechowych z utratą elementów sprężystych, czyli mówiąc prościej trwałe zniszczenie elementów sprężystych i w konsekwencji poszerzenie i "porozciąganie" oskrzeli, w których może zalegać wydzielina oskrzelowa.
Rozstrzenie mogą być wrodzone lub nabyte. Nabyte rozstrzenie są zdecydowanie częściej spotykane i są konsekwencją przebytych ciężkich zakażeń, przewlekłych chorób prowadzących do włóknienia płuc, uszkodzeń płuc substancjami chemicznymi, oparzeń dróg oddechowych, AIDS lub rzadziej, refluksem żołądkowo-przełykowym. Mogą się też rozwinąć jako konsekwencja zaostrzeń astmy oskrzelowej.
Chory z rozstrzeniami oskrzeli powinien oczywiście być pod opieką pulmonologa. Wskazane jest, w ramach zapobiegania zakażeniom, coroczne szczepienie przeciwko grypie oraz, raz na pięć lat, szczepienie przeciwko pneumokokom.
Leczenie w tej chorobie zależy od stanu klinicznego chorego i zasadniczo powinno być ukierunkowane na poprawę oczyszczania oskrzeli z zalegającego śluzu, jeżeli oczywiście istnieje problem zalegania śluzu w oskrzelach. W takich przypadkach stosuje się:
- drenaż ułożeniowy - czyli układanie się chorego w określonych pozycjach i wykasływanie zalegającej wydzieliny - zwanym też oczyszczaniem płuc
- rehabilitację oddechową, a zwłaszcza gimnastykę oddechową
- okresowo leki rozluźniające wydzielinę - mukolityki
W leczeniu oskrzeli ważne jest też szybkie i skuteczne leczenie zaostrzeń bakteryjnych, o ile takie wystąpią. Nie leczy się rozstrzeni bez jakichkolwiek objawów klinicznych.
Wskazaniami, które powinny zdecydować o podjęciu decyzji o leczeniu są:
- Kliniczne objawy zaostrzenia choroby (nasilenie kaszlu, duszność, gorączka)
- Znaczne zwiększenie ilości lub zmiana zabarwienia plwociny
- Objawy ogólne (chudnięcie, zmęczenie, senność)
- Pogorszenie tolerancji wysiłku - niezależne od astmy oskrzelowej
- Stwierdzenie nowych zmian radiologicznych
- Pogorszenie wartości spirometrycznych, bez zaostrzenia astmy
- Wzrost wartości laboratoryjnych parametrów zapalenia (OB, CRP, leukocytoza)
Dopiero wobec stwierdzenia powyższych objawów należy wykonać posiew i wdrożyć antybiotykoterapię zgodnie z antybiogramem. Nigdy nie leczy się antybiotykami rozstrzeni bez objawów klinicznych, bo rozstrzenie jako trwałe rozszerzenia oskrzeli nie ustąpią nawet po najlepiej dobranym antybiotyku, a istnieje możliwość nadkażenia rozstrzeni grzybami, które są zdecydowanie trudniejsze do leczenia.
Z tego też powodu w razie nawracających infekcji warto rozważnie stosować antybiotyki, a obok tego rozważyć leczenie lekami immunostymulujacymi czy nieswoistymi szczepionkami doustnymi (Bronchovaxom, Luivac, Ismigen, Ribomunyl, Polyvaccinum i inne).
W przypadku ciężkich rozstrzeń z nawracającymi objawami klinicznymi do rozważenia jest jeszcze leczenie operacyjne ? usunięcie fragmentu płuca ze zniszczonymi rozstrzeniowo oskrzelami, ale decyzja o takim leczeniu jest uzależniona od rozległości zmian, ciężkości i częstości zakażeń i powinna być podjęta wspólnie przez chorego, pulmonologa i torakochirurga.
Nie wiem jak rozległe są zmiany opisane w Pani badaniu tomograficzny, bo to również ma wpływ na postępowanie z chorym, ale jeżeli nie ma Pani opisanych wyżej objawów klinicznych, a rozstrzenie znaleziono niejako "przypadkowo" w kontrolnym badaniu tomograficznym, a zwłaszcza gdy nie dotyczą one zbyt dużego obszaru, to nie wymagają żadnego leczenia.
Biorąc pod uwagę, że choruje Pani również na astmę, warto może jednak stosować gimnastykę oddechową i ewentualnie (przy dużej ilości wydzieliny) drenaż ułożeniowy, które chory samodzielnie może wykonać w domu raz lub dwa razy dziennie (tylko rano po nocy lub w cięższych przypadkach rano i wieczorem).
Pozycje jakie przyjmuje chory w czasie drenażu zależą od lokalizacji rozstrzeni i jeżeli ma Pani potrzebę taki drenaż stosować (jeżeli odkrztusza Pani dużo wydzieliny), to proszę się zwrócić do pulmonologa o instrukcję co do sposobu prowadzenia drenażu i podania przykładu ćwiczeń oddechowych. Bez objawów klinicznych jest to postępowanie profilaktyczne i wystarczające.
Pozdrawiam
Piśmiennictwo:
Antczak A. (red.): Pulmonologia. Medical Tribune POLSKAZakażenia układu oddechowego. Wytyczne rozpoznawania i leczenia Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc. α-medica Press, Warszawa 2010.