Duszność i kaszel u niepalących

Pytanie nadesłane do redakcji

Mam duszności i kaszlę, przeważnie rano, gdy już wstanę. Nigdy nie paliłam papierosów. Często choruję na zapalenie płuc i oskrzela. Mam 35 lat. Co mogę zrobić z tym uciążliwym kaszlem?

Odpowiedź

Duszność i kaszel u niepalącej, młodej osoby w pierwszej kolejności wskazywałyby na astmę. Doprecyzowania wymagałoby oczywiście określenie "często choruję na zapalenia płuc i oskrzela", bo należy nie tylko odnieść się do określenia "często", ale przeanalizować kto i w jaki sposób rozpoznawał te zapalenia płuc i oskrzeli. Czy było to konkretne rozpoznanie poparte badaniami, czy podejrzenia postawione po osłuchaniu klatki piersiowej. W tym drugim przypadku nie można wykluczyć, że "wysłuchane" zapalenia oskrzeli były faktycznie zaostrzeniami astmy.

Tak czy inaczej, wobec opisanych objawów trzeba przeprowadzić rzetelną diagnostykę w kierunku wcale niemałej grupy chorób, w których występuje duszność i kaszel. Bezwarunkowo należy wykonać radiogram klatki piersiowej (RTG), żeby wykluczyć choroby przebiegające z zajęciem tkanki płucnej, wśród których nie wolno zapominać także o gruźlicy płuc. Na chorobę tę, która w odczuciu wielu osób odeszła w zapomnienie, w Polsce w 2021 r. zachorowało 3704 osób. Wbrew powszechnemu mniemaniu gruźlica nie dotyczy tylko środowisk zaniedbanych, ale, jako choroba zakaźna, może spotkać każdego. Bezwzględnie brak zachowań prozdrowotnych sprzyja zachorowaniu na gruźlicę, ale sprzyja jej także spadek odporności związany z innymi chorobami, stresem czy chronicznym zmęczeniem. Proste badanie RTG wykluczy gruźlicę lub ukierunkuje diagnostykę na tę chorobę. W przypadku, gdy badanie radiologiczne wykaże nieprawidłowości, warto je poszerzyć o tomografię komputerową (TK) płuc, zwłaszcza u tych chorych, u których rutynowe zdjęcie klatki piersiowej sugeruje chorobę z grupy chorób śródmiąższowych lub rozstrzenia oskrzeli. We wszystkich tych chorobach kaszel i duszność to podstawowe (często jedyne) objawy.

Jeśli wyniki badań obrazowych płuc (RTG, TK) są prawidłowe, należy u chorego z kaszlem wykonać badania czynnościowe płuc, zwłaszcza spirometrię z próbą rozkurczową, oraz cały panel badań alergologicznych, w tym testy alergiczne, poziom całkowitej immunoglobuliny E i, w razie potrzeby, poziom immunoglobulin swoistych. Wszystkie te badania wykonuje się w celu potwierdzenia astmy oskrzelowej bądź jej wykluczenia. Oczywiście w zależności od wywiadu i badania, u każdego chorego wykonuje się nieco inne badania niezbędne do ustalenia rozpoznania. Stąd też w przypadkach bardziej jednoznacznych klinicznie mogą wystarczyć wyżej wymienione testy, a w bardziej skomplikowanych trzeba wykonać np. pomiar tlenku azotu w powietrzu wydychanym, badanie plwociny indukowanej czy w końcu próby prowokacyjne.

Należy pamiętać, że kaszel i duszność towarzyszy większości chorób płuc, ale pojawia się także w chorobach poza układem oddechowym. Tak więc po wykluczeniu przyczyny w układzie oddechowym należy przeprowadzić pełną diagnostykę w kierunku chorób serca, a zwłaszcza wad serca czy niewydolności serca. Kaszel wymaga też wykluczenia przyczyn laryngologicznych, takich jak przewlekłe zapalenie zatok czy zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Ze względu na obecność receptorów kaszlu w przełyku objaw ten występuje także nierzadko w chorobie refluksowej przełyku (GERD), choć nie należy do objawów dla niej typowych.

Po wykluczeniu chorób płuc, serca, górnych dróg oddechowych czy przełyku należy jeszcze rozpatrzeć kaszel polekowy, psychogenny czy związany z zanieczyszczeniem środowiska.

Biorąc po uwagę mnogość chorób, które mogą skutkować opisanymi przez Panią objawami, nie da się po tak skąpym opisie odnieść jednoznacznie do przyczyny Pani dolegliwości. Wizyta u lekarza jest w Pani przypadku konieczna, bo przyczyna kaszlu, jak widać, może być banalna, a może wymagać intensywnej diagnostyki i, być może, intensywnego leczenia.