ß2-mimetyki wziewne to leki rozkurczające oskrzela. Pobudzają one receptory adrenergiczne typu ß2 znajdujące się w oskrzelach, powodując zmniejszenie napięcia mięśni gładkich ścian oskrzeli i zwiększenie średnicy oskrzeli. Pozostałe efekty ß2-mimetyków opisywane w badaniach naukowych mają prawdopodobnie małe znaczenie praktyczne.
Leki te powodują:
- zmniejszenie wydzielania śluzu w oskrzelach
- przyśpieszone pobudzanie usuwania śluzu z oskrzeli
- zmniejszenie obrzęku błony śluzowej oskrzeli
- zapobieganie wyrzutowi substancji kurczących oskrzela i nasilających stan zapalny z komórek tucznych (mastocytów)
ß2-mimetyki w stosowanych zwykle dawkach pobudzają wybiórczo receptory typu ß2. W dużych dawkach mogą jednak pobudzać receptory typu ß1, obecne m.in. w mięśniu sercowym. Pobudzenie receptorów ß1 jest przyczyną działań niepożądanych dużych dawek ß2-mimetyków (np. przyspieszenia czynności serca, czyli tachykardii).
ß2-mimetyki dzielimy na:
- krótko działające (z ang. SABA – short acting beta agonists)
- długo działające (z ang. LABA – long acting beta agonists)
Krótko działające ß2-mimetyki (SABA)
Krótko działające ß2-mimetyki powodują rozszerzenie oskrzeli utrzymujące się przez około 4–8 godzin (nieco dłużej w przypadku fenoterolu niż salbutamolu). Leki z tej grupy zaczynają działać już po kilku minutach od inhalacji. Stosowane są najczęściej doraźnie, dla opanowania nasilonej duszności oraz w leczeniu zaostrzeń POChP. Możliwe jest ich regularne stosowanie (4 x dziennie) – jest ono jednak mniej wygodne od przyjmowania długo działającego ß2-mimetyku, który przyjmuje się 2 x dziennie. Jako lek stosowany doraźnie szybko działające ß2-mimetyki są użyteczne we wszystkich stadiach ciężkości POChP.
Krótko działające ß2-mimetyki stosowane są:
- w postaci wziewnej, najczęściej za pomocą inhalatora ciśnieniowego z dozownikiem (MDI – metered dose inhaler) lub inhalatora suchego proszku (DPI – dry powder inhaler)
- w nebulizacji (w leczeniu zaostrzeń).
Stosowanie inhalatora ciśnieniowego ułatwia przystawka objętościowa (spejser). Najczęściej przyjmuje się 1—2 wdechy.
Dostępne są również preparaty w postaci syropu, tabletek oraz do stosowania pozajelitowego, ale przyjmowanie tych postaci leku jest mniej skuteczne, wygodne i bezpieczne niż postaci wziewnych. W praktyce nie są one stosowane u chorych na POChP.
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na lek lub składniki preparatu, zawał serca. Osoby chore na niestabilną dławicę piersiową (częste lub narastające bóle serca), niewyrównaną nadczynność tarczycy lub jaskrę muszą dokładnie omówić stosowanie i dawkowanie ß2-mimetyków z lekarzem.
Działania niepożądane: przyspieszenie rytmu serca (tachykardia) – może być odczuwane przez chorego jako kołatanie serca, bóle głowy, drżenia mięśniowe, a także (choć rzadko) reakcje uczuleniowe. Czasami pojawia się suchość błon śluzowych jamy ustnej lub gardła. ß2-mimetyki mogą zmniejszać stężenie potasu w surowicy krwi. Działania niepożądane najczęściej występują przy stosowaniu większych dawek leku, a szczególnie dużych dawek krótko działających ß2-mimetyków stosowanych w nebulizacji podczas leczenia zaostrzeń.
Ciąża i laktacja: W ciąży leki z tej grupy można stosować wyłącznie po porozumieniu z lekarzem (kategoria C, czyli leki stosowane wtedy, gdy korzyści przewyższają ryzyko). Fenoterol jest stosowany w położnictwie w celu doraźnego zahamowania czynności porodowej.
Dostępne w Polsce leki
ß2-mimetyki wziewne długo działające (LABA)
Mechanizm działania ß2-mimetyków długo działających jest analogiczny do mechanizmu działania krótko działających ß2-mimetyków wziewnych. Obie te grupy leków różnią się przede wszystkim czasem działania, który w przypadku ß2-mimetyków długo działających wynosi około 12 godzin, dzięki czemu można je stosować dwa razy dziennie.
ß2-mimetyki długo działające stosowane są w umiarkowanej, ciężkiej i bardzo ciężkiej postaci POChP. Przyjmuje się je dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Nie trzeba przestrzegać dokładnej godziny przyjmowania leku, natomiast warto zachować mniej więcej stałą porę (±30 minut), tak by odstęp pomiędzy dawkami był podobny. Stosując regularnie leki wziewne 2 x dziennie warto wyrobić sobie nawyki ułatwiające ich przyjmowanie (np. zażywać leki zawsze przed umyciem zębów rano i wieczorem).
Na rynku dostępne są obecnie trzy długo działające ß2-mimetyki – salmeterol, formoterol i indakaterol.
Przeciwwskazania i działania niepożądane są podobne jak w przypadku krótko działających ß2-mimetyków.
Dostępne w Polsce leki