×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

RTG klatki piersiowej - przygotowanie, przebieg i wyniki badania


Aktualizacja: dr n. med. Małgorzata Bulanda
Centrum Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński

Jest to podstawowe badanie obrazowe w pulmonologii. Wykorzystywane również w kardiologii (do oceny wielkości serca oraz obecności nasilenia zastoju krwi w płucach w przebiegu niewydolności lewej komory serca), jak również w celu wykrycia zmian spowodowanych urazami. Do niewątpliwych zalet RTG klatki piersiowej należy powszechna dostępność i jego niski koszt. Ograniczenie badania stanowi niewystarczająca czułość w wykrywaniu np. raka płuca we wczesnym stadium zaawansowania. Wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej wiąże się z ekspozycją na promieniowanie rentgenowskie (promieniowanie X), dlatego o konieczności jego wykonania decyduje lekarz na podstawie wywiadu i badania fizykalnego pacjenta. Interpretacja obrazu RTG klatki piersiowej jest bardzo trudna, dlatego jego samodzielna ocena przez pacjenta nie jest możliwa i każde zdjęcie powinno być opisane przez lekarza posiadającego odpowiednią wiedzę oraz doświadczenie.

Co to jest badanie RTG klatki piersiowej

Zdjęcie klatki piersiowej (RTG) jest jednym z najczęściej wykonywanych badań radiologicznych stanowiących pierwszy etap diagnostyki płuc, serca i śródpiersia po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta przez lekarza. RTG to technika obrazowania wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie (promieniowanie X), dlatego o jego wykonaniu decyduje lekarz po stwierdzeniu u pacjenta wskazań do badania, wystawiając odpowiednie skierowanie.

Radiogramy można wykonywać techniką klasyczną na zasadzie „błona–ekran” lub nowocześniejszą i obecnie najczęściej wykorzystywaną techniką cyfrową. Promienie X przechodzące przez ciało pacjenta są różnie absorbowane (pochłaniane) przez różne tkanki. W technice klasycznej są przetwarzane na światło, które oddziałuje na przyległą kliszę, prowadząc do powstania obrazu. W technice cyfrowej detektor przekształca promieniowanie X na impulsy elektryczne, które z kolei są przetwarzane przez zaawansowane algorytmy, co skutkuje powstaniem obrazu na ekranie komputera.

Aparat do wykonywania zdjęć RTG - zdjęcie
Aparat do wykonywania zdjęć rentgenowskich klatki piersiowej

Wskazania do badania rentgenowskiego klatki piersiowej

O skierowaniu pacjenta na wykonanie zdjęcia RTG decyduje lekarz po stwierdzeniu odpowiednich wskazań, które obejmują:

  • podejrzenie infekcyjnej choroby płuc: zapalenia płuc lub gruźlicy
  • podejrzenie odmy, niedodmy lub płynu w jamach opłucnej
  • podejrzenie chorób nowotworowych (guzów pierwotnych i przerzutowych), przy czym należy pamiętać o niskiej czułości RTG w tym wskazaniu
  • ocena wielkości i budowy serca
  • ocena wydolności krążenia płucnego
  • ocena aorty piersiowej
  • ocena piersiowego odcinka przełyku
  • stan po urazach klatki piersiowej, podejrzenie złamania żeber
  • ocena położenia ciała obcego, elektrod stymulatora serca oraz rurki intubacyjnej
  • kontrola po założeniu wkłucia centralnego
  • podejrzenie wola zamostkowego i innych guzów śródpiersia.

Jak wynika z powyższej – niepełnej – listy, wskazania do wykonania zdjęcia radiologicznego płuc są bardzo liczne. Radiogram również często wykorzystuje się jako badanie kontrolne, co oznacza, że u każdego chorego na POChP, a zwłaszcza u osób, które w przeszłości paliły papierosy badanie to będzie powtarzane wielokrotnie, i nie oznacza to bynajmniej, że lekarz podejrzewa u nich zapalenie płuc lub nowotwór. O wykonaniu badania RTG klatki piersiowej u zdrowych osób, bez dolegliwości może zdecydować np. lekarz medycyny pracy przed dopuszczeniem do pracy.

Przygotowanie i przebieg prześwietlenia klatki piersiowej

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania się przez pacjenta.

Badany rozbiera się od pasa w górę, ściągając również ewentualną biżuterię z szyi (części odzieży widoczne na zdjęciu, utrudniałyby bowiem jego interpretację). Standardowo badanie wykonuje się w projekcji tylno-przedniej, czyli p-a (źródło promieniowania znajduje się za pacjentem, a klisza lub detektor przed), oraz bocznej. Jeżeli pacjent nie jest w stanie stać, badanie można wykonać na łóżku w pozycji półsiedzącej lub leżącej (wówczas jest to zdjęcie w projekcji przednio-tylnej, bo lampa znajduje się przed, a klisza lub detektor za plecami chorego). Niestety, takie „przyłóżkowe” zdjęcie ma mniejszą wartość i trudniej je wiarygodnie ocenić. W niektórych sytuacjach wykonuje się zdjęcia w innych pozycjach (np. zdjęcie z tzw. odrzuconymi obojczykami, wykorzystywane w celu lepszego uwidocznienia szczytów płuc).

W czasie zdjęcia badany stoi wyprostowany przed kasetą zawierającą kliszę lub detektor, starając się, by przednia powierzchnia klatki piersiowej przylegała do kasety. Ważne jest, żeby stać równo, tzn. jedna strona klatki piersiowej nie powinna być bliżej kasety niż druga. Ręce opiera się na specjalnych uchwytach. Przed samym wykonaniem zdjęcia na polecenia technika badany wykonuje maksymalnie głęboki wdech i zatrzymuje powietrze na kilka sekund – w tym momencie wykonuje się zdjęcie. Jeżeli zdjęcie nie zostało wykonane na maksymalnym wdechu, może to utrudnić jego interpretację. Następnie wykonuje się zdjęcie w projekcji bocznej – badany stoi bokiem do kasety i cała procedura jest powtarzana (również w czasie maksymalnego wdechu).

W uzasadnionych medycznie przypadkach (np. przy podejrzeniu perforacji, czyli przerwania przełyku) po zleceniu przez lekarza przed wykonaniem zdjęcia podaje się środek cieniujący do przełyku.

Ocena zdjęcia RTG klatki piersiowej

Należy pamiętać, że właściwa interpretacja zdjęcia RTG klatki piersiowej jest sztuką, która wymaga nie tylko wiedzy, ale i doświadczenia, dlatego jakakolwiek interpretacja radiogramu przez chorego nie jest możliwa. Oczywiście warto dowiedzieć się od lekarza, co widać na zdjęciu oraz wyjaśnić swoje ewentualne wątpliwości. Obejrzenie zdjęcia wspólne z lekarzem może ułatwić również zrozumienie istoty choroby, np. poprzez omówienie przez lekarza cech (często spotykanego w POChP) nadmiernego upowietrzenia płuc (które może, ale nie musi świadczyć o rozedmie płuc).

Oceniając radiogram, ważne jest odnalezienie obszarów o nadmiernym zacienieniu (zbyt białych) i obszarów nadmiernego przejaśnienia (zbyt czarnych). Zwiększone zacienienie odpowiada silniejszemu pochłanianiu promieni X. Obszary nadmiernego przejaśnienia (zbyt czarne) odpowiadają miejscom, w którym przez klatkę piersiową przechodzi zbyt dużo promieniowania X.

Co pokazuje obraz RTG klatki piersiowej?

  1. zapalenia płuc - w przypadku podejrzenia zapalenia płuc bardzo często wykonuje się zdjęcie RTG klatki piersiowej. Jest ono przydatne do potwierdzenia rozpoznania oraz oceny rozległości zmian.
    • lokalizacja - zmiany w zapaleniu płuc występują zwykle jednostronnie, rzadziej mogą występować ogniska zapalne obustronne. Zapalenie bakteryjne i wirusowe częściej występuje w płatach dolnych, gruźlica i infekcje grzybicze powodują zwykle zmiany w górnych partiach płuc.
    • morfologia - czyli wygląd zmian w płucach wywołanych przez drobnoustroje jest bardzo zróżnicowana. Najczęściej w zapaleniu płuc obserwuje się: zacienia miąższowe, zmiany ogniskowe w postaci guzów lub guzków, rozsiane zmiany śródmiąższowe (guzkowe, siateczkowate, linijne, pasmowate i objawy plastra miodu).
    • podział - zdjęcia RTG zapalenia płuc u pacjentów z prawidłową odpornością można zakwalifikować do jednej z czterech form: zapalenie płuc płatowe, zapalenie odoskrzelowe, zapalenie z obecnością jam lub zapalenie śródmiąższowe. Zapalenie płuc płatowe na RTG klatki piersiowej powoduje jednorodne zacienienie z widocznymi powietrznymi pasmami oskrzeli. Dzieje się tak, gdyż powietrze w pęcherzykach płucnych jest wypierane przez płyn wysiękowy. Nieobecność na zdjęciu RTG klatki piersiowej powietrznych pasm oskrzeli z obecnością plamistych zacienień i pogrubienia ścian oskrzeli świadczą o odoskrzelowym zapaleniu płuc. Naciek zapalny może być ograniczony do ścian pęcherzyków płucnych, przegród międzypłatowych i przestrzeni okołonaczyniowych, wówczas tworzy liniowy, siateczkowy lub guzkowy wzór (zapalenie śródmiąższowe).
    • kontrolne badanie - o wykonaniu kontrolnego badania RTG klatki piersiowej decyduje lekarz w przypadku pogorszenia stanu klinicznego pacjenta lub stwierdzeniu w badaniu fizykalnym objawów sugerujących wystąpienie powikłań zapalenia płuc. Zdjęcie RTG klatki piersiowej może uwidocznić powikłania zapalenia płuc, takie jak: płyn w jamie opłucnej, ropień lub odmę opłucnową.
      Nie ma wskazań do wykonywania kontrolnego RTG klatki piersiowej po ustąpieniu objawów klinicznych zapalenia płuc. W razie wątpliwości lekarz może zlecić wykonanie kontrolnego RTG klatki piersiowej 6 tygodni po leczeniu zapalenia płuc.
    • uzupełniająca rola TK klatki piersiowej w diagnostyce zapalenia płuc - gdy wynik RTG klatki piersiowej nie odpowiada obrazowi klinicznemu choroby wskazane jest wykonanie TK klatki piersiowej.
  2. raka płuca - RTG klatki piersiowej nie jest dobrym badaniem do diagnostyki raka płuca, gdyż wczesne zmiany mogą nie być uwidocznione na zdjęciu RTG. Według literatury medycznej nawet 30% raków płuca nie jest wykrywane na RTG klatki piersiowej.
    Rak płuc objawia się w postaci wielu form morfologicznych. Każde zacienienie w RTG klatki piersiowej, którego pochodzenia nie można wyjaśnić lub które utrzymuje się pomimo leczenia dłużej niż 6 tygodni wymaga poszerzenia diagnostyki w kierunku raka płuc.
  3. aorty miażdżycowej - zdjęcie RTG klatki piersiowej może również uwidocznić zwapnienia w ścianach aorty, wówczas opisujący lekarz używa pojęcia „aorta miażdżycowa”. Po uzyskaniu opisu „aorty miażdżycowej” wskazany jest kontakt z lekarzem rodzinnym, który może zdecydować o poszerzeniu diagnostyki w kierunku zaburzeń lipidowych czy choroby niedokrwiennej serca.

Jak często wykonywać badanie RTG klatki piersiowej?

Wykonanie RTG klatki piersiowej z uwagi na ekspozycję na promieniowanie X wymaga skierowania od lekarza. To lekarz decyduje o wskazaniach do jego wykonania i tylko obecność takich wskazań uzasadnia wykonywanie badania.

16.11.2022
Zobacz także
  • Tomografia płuc
  • Rozedma płuc
  • Palenie a płuca
Wybrane treści dla Ciebie
  • Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego
  • Radiogram klatki piersiowej
  • Tomografia płuc
  • Badania radiologiczne
  • Diagnostyka obrazowa układu mięśniowo-szkieletowego
  • RTG oczodołu
  • Scyntygrafia perfuzyjna
  • Diagnostyczne badania radiologiczne (badania RTG)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta